W ustawie z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów poza dokonywaniem zgłoszeń za pośrednictwem wewnętrznych lub zewnętrznych kanałów nadawczych, ustawodawca przewidział okoliczności, w których osoba dokonująca ujawnienia publicznego również podlega ochronie przewidzianej w ustawie. O tym kiedy mamy do czynienia z ujawnieniem publicznym przesądzono wprost w ustawie, w której zdefiniowano, że chodzi o podanie informacji o naruszeniu prawa do wiadomości publicznej (np. za pośrednictwem mediów społecznościowych, które w dzisiejszych czasach są jednymi z częściej wybieranych form komunikacji).
Katalog przypadków, w których sygnalista dokonujący ujawnienia publicznego korzysta z ustawowej ochrony, ma charakter zamknięty. Art. 51 ust. 2 ww. ustawy dostarcza m.in. informacji, kiedy możliwe jest dokonanie ujawnienia publicznego z pominięciem zgłoszenia wewnętrznego oraz zewnętrznego. Zgodnie z nim:
Sygnalista dokonujący ujawnienia publicznego podlega ochronie także w przypadku, gdy ma uzasadnione podstawy sądzić, że: 1) naruszenie może stanowić bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie interesu publicznego, w szczególności gdy istnieje ryzyko nieodwracalnej szkody (…).
Aby sygnalista mógł być skutecznie chroniony, musi mieć uzasadnione podejrzenie, że naruszenie prawa stanowi bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie interesu publicznego. Na tym tle pojawia się interesujące pytanie: czym jest interes publiczny w rozumieniu omawianego przepisu?
Nie ulega wątpliwości, że założeniem dyrektywy unijnej jest ochrona interesu publicznego, który – zgodnie z motywem 1 dyrektywy, a także w oparciu o dorobek prawa administracyjnego – powinien być rozumiany możliwie szeroko. Z drugiej strony w ślad za uzasadnieniem do ustawy wymaga podkreślenia, że ujawnienie publiczne nie jest pożądanym zachowaniem, a sytuacją, która powinna mieć charakter wyjątkowy, co wprost sugeruje, że przesłanki dotyczące ujawnienia publicznego powinny być interpretowane w sposób wąski. Nie jest celem tego przepisu, aby każde naruszenie prawa mogło stać się przedmiotem ujawnienia publicznego podlegającego ochronie wynikającej z ustawy. Z powyższego wynika, że interes publiczny jako przesłankę ochrony interesu publicznego należy rozumieć w sposób kwalifikowany, tj. dotyczący zagrożenia interesu zbiorowości a nie tylko jednostki. Przy ocenie czy dane naruszenie ma istotny wpływ dla ogółu społeczeństwa, należy zbadać jego skalę i określić, czy skala ta jest znaczna. Zagrożeniem interesu publicznego w świetle omawianej regulacji nie będą więc naruszenia dotyczące wyłącznie praw jednostki, choć ich ochrona także leży w interesie publicznym. Ujawniane naruszenie powinno więc oddziaływać co najmniej na interes grupowy. Z uwagi na brak świadomości prawnej w społeczeństwie ustalenie, czy mamy do czynienia ze szczególną postacią zagrożenia interesu publicznego niejednokrotnie może przysporzyć potencjalnemu sygnaliście znacznych kłopotów, a w konsekwencji doprowadzić do nieobjęcia ochroną wynikającą z ustawy.
